Yüksek tansiyon hakkında bilmeniz gereken herşey : Beyaz önlük etkisi, Gece tansiyonu, Sodyum-potasyum dengesi ve Tuz gerçeği
Yüksek tansiyon , günümüzde hem tanı hem de tedavi aşamalarında pek çok yanlış anlaşılmaya neden olan ciddi bir sağlık sorunudur. Bu yazıda, “beyaz önlük tansiyonu”ndan sodyum-potasyum dengesine, “doğal tuz” yanılgılarından doğru tansiyon ölçüm yöntemlerine kadar her detayı bilimsel temelde açıklıyoruz.
Beyaz Önlük Tansiyonu Gerçekten Tansiyon Hastalığı mı?
Doktora gittiğinizde heyecandan tansiyonunuzun yükselmesi oldukça yaygın bir durumdur ve bu duruma beyaz önlük hipertansiyonu denir. Ancak bu geçici bir durumdur, sizi “tansiyon hastası” yapmaz. Ne yazık ki çoğu zaman bu yükseklik yanlış şekilde yorumlanarak gereksiz ilaç tedavisi başlanabiliyor.
En doğru yöntem, bireyin kendi kendine düzenli ölçümler yaparak bir tansiyon günlüğü tutmasıdır.
Gece Tansiyonu: Sessiz Tehlike
Normalde, gece uykudayken tansiyonunuzun gündüze göre %10-20 daha düşük olması gerekir. Bu düşüş olmazsa (non-dipping durumu), kişinin kardiyovasküler riski artar. Holter cihazlarıyla yapılan 24 saatlik ölçümler, gerçek risk düzeyini anlamak açısından büyük önem taşır. Bu cihazlar gün boyu saat başı, gece ise yarım saatte bir ölçüm yaparak net bir tansiyon profili çıkarır.
Doğru Tansiyon Ölçümü Nasıl Olmalı?
• Koldan, manşonlu cihazla ölçüm yapılmalı (bilekten ölçümler güvenilir değildir).
• Ölçümden önce en az 5-10 dakika dinlenmiş olunmalı.
• Sigara, kahve, ağır egzersiz, stres gibi uyarıcılardan uzak bir zamanda ölçüm yapılmalı.
• Yemekten en az 1 saat sonra ölçüm yapılmalı.
• Kol kalp hizasında, ayaklar yere basıyor olmalı.
• Gün içinde rastgele değil, sabah ve akşam olmak üzere düzenli saatlerde ölçüm yapılmalı.
• Ölçümler not alınmalı ve haftalık ortalamalarla değerlendirilmeli.
Sodyum-Potasyum Dengesi: Tansiyonun Kalbinde Yatan Sistem
Tansiyon üzerinde sadece sodyumun değil, sodyum ve potasyumun birlikte oluşturduğu dengenin etkisi büyüktür. Modern diyetlerde sodyum (tuz) aşırı alınırken, potasyum içeriği ciddi oranda düşüktür. Oysa eski insan beslenmesinde bu oran tam tersiydi.
Endotel hücreleri (damar iç yüzeyini oluşturan hücreler), sodyuma duyarlıdır. Yani yüksek sodyum alımı, damar fonksiyonlarını doğrudan bozar. Bu durum tansiyon seviyesinden bağımsızdır.
Peki yüksek tansiyona ne iyi gelir ? Potasyumun koruyucu etkisi olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Ancak potasyum takviyeleri hekim kontrolü dışında kullanılmamalıdır. En güvenli ve etkili yöntem, potasyumdan zengin doğal gıdalar tüketmektir:
• Ispanak, domates, brokoli, kabak
• Muz, armut, avokado, kivi
• Kurubaklagiller, kuru meyveler
Kaya Tuzu Gerçeği: 84 Mineral Efsanesi
Bazı iddialara göre “kaya tuzu” sağlıklıdır çünkü içinde 84 mineral vardır. Bu iddia hem bilimsel gerçeklerden uzak hem de toplum sağlığı açısından tehlikelidir.
Yapılan analizler göstermiştir ki kaya tuzlarının %98’i klasik sofra tuzuyla (NaCl) aynıdır. Geri kalan “mineral” olarak sunulan maddelerin çoğu, ölçülemeyecek kadar düşük seviyelerde ve sağlık için anlamlı bir katkı sunmamaktadır.
Bu nedenle “kaya tuzu tansiyonu yükseltmez” veya “kristal tuz ömrü uzatır” gibi söylemler hem yanıltıcı hem de toplum sağlığını tehdit eder.
Türkiye’de Tuz Tüketimi: Avrupa Birincisiyiz
Türkiye’de günlük ortalama tuz tüketimi 15-18 gram civarındadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisi ise 5 gramın altıdır. Saltürk çalışmaları, tuzun %34’ünün sadece ekmekten alındığını, %30’unun ise yemek pişirme sırasında eklendiğini göstermiştir. Hazır gıdalar ve zeytin, turşu gibi geleneksel besinler de önemli tuz kaynaklarıdır.
Peki Tuzu Tamamen Bırakmalı mıyız ?
Hayır. İnsan hayatı boyunca doğrudan veya dolaylı olarak tuz alır. Amaç tamamen sıfırlamak değil, gereksiz eklemeleri ortadan kaldırmak ve sebze-meyve bazlı, potasyumdan zengin bir beslenme düzeni oluşturmak olmalıdır.
Önerimiz:
• Masada tuzluk kullanmayın.
• Hazır ve işlenmiş gıdalardan uzak durun.
• Ekmek tüketimini sınırlandırın.
• Zeytin, turşu, salamura gibi ürünleri kontrollü tüketin.
• Sebze ve meyve porsiyonlarınızı artırın.
